روش‌شناسی حل تعارضات چند وجهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و عضو هیئت علمی مرکز تخصصی آخوند خراسانی ره

10.22081/mis.2024.68671.1045

چکیده

در تعارض بین ادله، یکی از مشکل‌ترین موارد، حل تعارض میان بیش از دو دلیل است. مشهور اصولیان در چنین مواردی همچون تعارض دو دلیل، به سنجش رابطه‌ها به‌صورت دو به دو پرداخته‌اند. برخی همچون ملااحمد نراقی براساس روش مشهور به انقلاب نسبت، به سنجش بین ادلۀ متعارض پرداخته و در حل تعارض به انواع رابطه‌ها نظر داشته است. در پژوهش پیشِ‌رو با بررسی، تحلیل و تطبیق این‌دو روش در مسئله‌ای فقهی که مبتلای به پنج دسته روایت متفاوت است، ادعا می‌شود هر دو روش با مشکل مواجه‌اند. روش مشهور با دو اشکال عمدۀ تعارض نتایج و تسلسل، و انقلاب نسبت با دو اشکال تعارض نتایج و ترجیح بلامرجح روبرو هستند. برای رفع این اشکالات، نظریۀ حل تعارضات چندوجهی ارائه شده است که با شناسایی ضابطه‌های مشخص و سیر منطقی در اجرایی‌سازی آن‌ها، توانسته است به حل تعارض بین ادلۀ متعارض متعدد پرداخته و با مشکلات مطرح‌شده مواجه نشود. این روش حل تعارض نیز در مسئلۀ فقهی مطرح‌شده، به‌صورت کامل تطبیق داده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Multifaceted Conflict Resolution Methodology

نویسنده [English]

  • Belal Shakeri
چکیده [English]

In a conflict between evidence, a conflict of more than two reasons is one of the most difficult cases to resolve. In such cases, such as the conflict of two reasons, the most famous Uṣūlīyīn have evaluated the relationships in pairs. Some Scholars, such as Mullā Aḥmad Narāqī, have considered the evaluation of conflicting evidence based on the method known as Inqlilāb-e Nisbat and have considered various types of relationships in resolving conflicts. By examining, analyzing, and comparing these two methods in a jurisprudential issue that is affected by five different categories of narrations, the present study has been shown that both methods face problems. The famous method faces two major problems, conflict of results and sequence. The Inqlilāb-e Nisbat also faces two problems, conflict of results and Tarjīḥ Bilā Murajjaḥ. To address these problems, a multifaceted conflict resolution theory has been proposed, which, by identifying specific criteria and a logical process in their implementation, it has been able to resolve conflicts between multiple conflicting evidence and avoid the problems raised. This method of conflict resolution has also been fully applied to the jurisprudential issue raised. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Methodology of Uṣūl
  • Inqlilāb-e Nisbat
  • Multifaceted Conflict
  • Evaluative Comparison of Conflicting Evidence

در دست اقدام ...

  1. آخوندخراسانی، محمدکاظم. (1409ق). کفایۀ الأصول. قم: مؤسسۀ آل‌البیت:.
  2. آشتیانی، محمود. (بی‌تا). حاشیۀ علی درر الفرائد. قم: مؤلف.
  3. اراکی، محمدعلی. (1375). أصول الفقه. قم: مؤسسه در راه حق.
  4. اراکی، محمدعلی. (1413ق). رسالۀ فی الخمس. قم: مؤسسه در راه حق.
  5. اسماعیل­پور، محمدعلی. (1395ق). مجمع الأفکار و مطرح الأنظار (تقریرات درس میرزاهاشم آملی). قم: المطبعة العلمیة.
  6. اصفهانی، محمدحسین. (1374ق). نهایۀ الدرایۀ فی شرح الکفایۀ. قم: سیدالشهداء7.
  7. انصاری، مرتضی. (1428ق). فرائد الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  8. تقوی ­اشتهاردی، حسین. (1418ق). تنقیح الأصول. تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی9.
  9. جابلقی، محمدشفیع. (بی‌تا). القواعد الشریفۀ. قم: مؤلف.
  10. حائری­ یزدی، عبدالکریم. (1418ق). درر الفوائد. قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی.
  11. حسینی ­شیرازی، صادق. (1427ق). بیان الأصول. قم: دار الأنصار.
  12. حکیم، عبدالصاحب. (1413ق). منتقی الأصول (تقریرات درس محمد روحانی). قم: دفتر آیت‌الله سیدمحمد حسینی‌روحانی.
  13. حیدری، علی­نقی. (1412ق). أصول الأستنباط. قم: لجنۀ إدارۀ حوزۀ العلمیۀ.
  14. خمینی، روح‌الله. (1410ق). الرسائل. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  15. خویی، ابوالقاسم. (1352). أجود التقریرات (تقریرات درس محمدحسین نائینی). قم: مطبعۀ العرفان.
  16. روحانی، سیدصادق. (1412ق). فقه الصادق9. قم: دارالکتاب.
  17. سبزواری، محمدباقر. (1423ق). کفایة الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‌
  18. شاکری، بلال و فخلعی، محمدتقی و حائری، محمدحسن. (1402). «تحلیل فقهی نجس‌شدن آب کر و قلیل براساس ضوابط نسبت‌سنجی منطبق بر نظریه انقلاب نسبت»، فقه، سال 30، شماره 114.
  19. شاکری، بلال و فخلعی، محمدتقی و حائری، محمدحسن. (1399). «ماهیت انقلاب نسبت (نگاهی نو به روش‌شناسی ملااحمد نراقی در حل تعارضات)»، پژهش‌های اصولی، سال 7، شماره 24.
  20. شاکری، بلال و فخلعی. (1399). «محمدتقی، واکاوی قاعدۀ تبعیض در حجیت»، جستارهای فقهی و اصولی، شماره 18.
  21. شاکری، بلال. (1397). «بازخوانی مبانی مؤثر در نظریۀ انقلاب نسبت»، فقه و اصول، شماره 115.
  22. شاکری، بلال. (1396). «ضابطه‌مندسازی نظریۀ انقلاب نسبت»، جستارهای فقهی و اصولی، شماره 6.
  23. صافی، لطف ­الله. (1428ق). بیان الأصول. قم: دایره التوجیه والارشاد الدینی فی مکتب المرجع الدینی آیت‌لله‌العظمی الشیخ لطف‌الله الصافی‌الگلپایگانی.
  24. طباطبایی ­قمی، سیدتقی. (1371). آراؤنا فی أصول الفقه. قم: محلاتی.
  25. طوسی، محمدبن­الحسن. (1390ق)‏. الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  26. طوسی، محمدبن­الحسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیۀ.
  27. عاملی، سیدجواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  28. عبدالساتر، حسن. (1417ق). بحوث فی علم الأصول. بیروت: الدار الإسلامیه.
  29. عراقی، ضیاءالدین. (1420ق). مقالات الأصول. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
  30. فرحی، سیدعلی. (1386ق). تحریر الأصول (تقریرات درس میرزاهاشم آملی). قم: مکتبة الداوری.
  31. قدسی، احمد. (1428ق). أنوار الأصول. قم: مدرسۀ الإمام علی‌بن ابی‌طالب7.
  32. قمی، غلامرضا. (1428ق). قلائد الفرائد. قم: مؤسسه میراث نبوت.
  33. کاظمی­خراسانی، محمدعلی. (1376). فوائد الأصول (تقریرات درس محمدحسین نائینی). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  34. کرباسی، محمدابراهیم. (بی‌تا). إشارات الأصول. بی­جا، بی­نا.
  35. لجنۀ تألیف القواعد الفقهیۀ والأصولیۀ التابعۀ لمجمع فقه اهل­البیت:. (1427ق). قواعد أصول الفقه علی مذهب الإمامیۀ. قم: مرکز الطباعۀ والنشر.
  36. موسوی ­قزوینی، سیدابراهیم. (1371ق). ضوابط الأصول. قم: مؤلف.
  37. مؤمن ­قمی، محمد. (1419ق). تسدید الأصول. قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی.
  38. میرزای­ قمی، ابوالقاسم. (1430ق). قوانین المحکمۀ فی الأصول. قم: أحیاء الکتب الإسلامی.
  39. نراقی، احمد. (1375). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسایل الحلال والحرام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  40. واعظ­ حسینی ­بهسودی، محمدسرور. (1422ق). مصباح الأصول (تقریرات درس ابوالقاسم خویی). قم: مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخوئی.
  41. هاشمی­ شاهرودی، محمود. (1417ق). بحوث فی علم الأصول (تقریرات درس سیدمحمدباقر صدر). قم: مؤسسه دائرۀ المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت:.