بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ
درود بر آنان که از ژرفنای اندیشه، راه می‌جویند و در آفاق روش، افق می‌گشایند. نخستین شماره‌ی «مجله‌ی روش‌شناسی علوم اسلامی» را، که از همدلی و همّت گروهی از استادان و پژوهشگران دغدغه‌مند برخاسته است، به فرهیختگان و کاوشگران دانش دینی تقدیم می‌کنیم. این مجله، تلاشی است برای بازخوانی مبانی و بازسازی بنیان‌های روش در علوم اسلامی؛ تا پژوهش از عادتِ بازگویی به آفرینشِ گفت‌وگو بدل شود، و روش از ابزاری خاموش به روحی روشن و راه‌نما برکشد. در روزگاری که اندیشه در گردباد تحولات فکری و اجتماعی می‌چرخد، علوم اسلامی بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازنگری در مبانی و بازسازی در بنیان‌های روشی خویش است. علم، اگر از روش تهی گردد، به تکرار می‌افتد؛ و روش، اگر از تفکر جدا شود، به جمود می‌گراید. از همین‌رو، «روش‌شناسی» را باید قلب تپنده‌ی حرکت علمی دانست؛ قلبی که در تپش آن، تداوم پویایی و پاسخگویی به نیازهای نوپدید نهفته است. چه آن که اگر به کارآمدی و کاراییِ دانش‌های اسلامی بنگریم، خواهیم دید که فلسفه‌ی وجودیِ آن‌ها در سه جلوه آشکار می‌شود: کشفِ حقیقت، سامان‌دهیِ هنجارهای اجتماعی، و پشتیبانی از قانون و نظمِ جامعه. بی گمان اگر بخواهیم این فلسفه‌ی وجودی را از عرشِ اندیشه به فرشِ واقعیت فرود آوریم، راهی و گریزی جز شناختِ «روش» نداریم. روش، نردبانِ میانِ نظر و عمل است؛ رشته‌ای است میانِ معنا و عین؛ و پلی است میانِ الهامِ عقل و انتظامِ جامعه. تنها با شناختِ مؤلفه‌ها و سازوکارهای روش است که می‌توان نظریه را از ساحتِ تجرید به میدانِ تحقق آورد. بی‌روش، دانش در خیال می‌ماند؛ و بی‌شناختِ روش، حقیقت از هنجار بازمی‌ماند. این نشریه بر آن است تا در پرتو نقد و تبیین و ارتقای شیوه‌های پژوهش، راه را از تجربه‌های تاریخی به افق‌های آینده پیوند دهد؛ تعامل میان‌رشته‌ای را از مرحله‌ی شعار به عرصه‌ی ثمر کشاند؛ و از رهگذر نظام‌سازی و حل مسئله، گامی در جهت بازآفرینی تفکر دینی بردارد. در این مسیر، تحلیل و تعالیِ مبانی تحقیق، ترویج و تعمیقِ روحِ اجتهادی، تقویت نگرش‌های مقارن، دانش‌های مضاف و میان‌رشته‌ای، و گشودن افق‌های نو در نظام‌سازیِ معرفتی، از اهداف بنیادین ماست؛ تا پژوهش از تکرار به تکامل رسد، و اندیشه از انفعال به ابتکار. آرزومندیم این مجله، نه جدالگاهِ گفتارها، که دیدارگاهِ دیدگاه‌ها باشد؛ جایی که اندیشه‌ها در آینه‌ی یکدیگر بنگرند، و آرا در افقِ روش‌شناسیِ علوم اسلامی بدرخشند. نشاط نخستین شماره مقالات این شماره پژواکی است از پرسش‌های بنیادین و دغدغه‌های ژرف در روش‌شناسی علوم اسلامی: از واکاوی راهکارهای حل تعارضات چندوجهی و تحلیل رویکردهای تشکیکی در فقه‌العقائد، تا تبیین شاخصه‌های روشمند فقهِ معارف و اعتبارسنجی رویکردهای نوین همچون «هم‌تافتِ روشی» در مطالعات قرآنی، و نیز تحلیل‌های تربیتی در آموزه‌های وحیانی و بازخوانی فرایند استدلال فقهی در آثار بزرگان، به‌ویژه شیخ انصاری. هر یک از این آثار، گامی است در مسیر غنا بخشیدن به سنت روش‌شناختی و پیوند آن با نیازهای امروزین. امید داریم این مجله روزنه‌ای نو بگشاید به‌سوی گفت‌وگو، هم‌افزایی و تولید علمی؛ و محفلی گردد برای طرح اندیشه‌های تازه، بهره‌گیری از تجربه‌های دیرین، و هم‌سخنی نقادانه‌ی اهل علم و نظر. از همه‌ی استادان و پژوهشگران فرهیخته دعوت می‌کنیم ما را در پیمایش این راه دشوار و در عین حال امیدآفرین یاری دهند؛ که این مسیر جز با همدلی و هم‌کاری جویندگان حقیقت، به بار نخواهد نشست. ما دل در گروِ هم‌سخنی با همه‌ی اندیشمندانِ حوزه و دانشگاه داریم؛ و به همه پژوهشگران قم، نجف، مشهد و اصفهان، تا دانشگاه‌های تهران و مشهد و سایر دانشگاه‌ها؛ با آنان که دل‌مشغولِ گسترشِ روش در دانش‌های اسلامی‌اند و جانشان به جست‌وجوی تقریری و تکوینی نو در ساحت این علوم تپنده است، می‌گوییم که نشرِ مجله، بهانه است؛ و غایتِ ما، توسعه‌ی روش است. این نشریه را سرآغازی می‌دانیم برای دیدارهایی اندیشگی، نشست‌هایی هم‌افزا، و گفت‌وگوهایی روشمند در پیوند با این مجله؛ تا اندیشه‌ها به هم رسند، تجربه‌ها به بار نشینند، و روش، به روحِ زنده‌ی پژوهش در علوم اسلامی بدل گردد. که در این راه، قلمِ هر پژوهشگر، چراغی است و همّتِ هر اندیشمند، گامی به‌سوی افقی روشن‌تر؛ تا از رهگذرِ تعاملِ عالمان و تضاربِ آرا، روحِ اجتهاد و روش، در تمامی پهنه‌ی امت اسلامی طنین‌افکن شود.
با سپاس و احترام سردبیر مجله‌ی روش‌شناسی علوم اسلامی
)