اعتبار روش فراترکیب در مطالعات تفسیری قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه قرآن و مطالعات اجتماعی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

10.22081/mis.2025.77101

چکیده

هدف از این پژوهش، اعتبارسنجی روش فراترکیب در مطالعات تفسیری قرآن‌کریم است. هم چنان­که روش فراترکیب در مطالعات علوم انسانی، اعتبار دارد؛ مسئلۀ اصلی این است که آیا این روش در مطالعات تفسیری قرآن‌کریم از اعتبار کافی برخوردار است تا نتایجش برای سایر قرآن­ پژوهان معتبر باشد؟ نویسنده برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه­ ای بهره جسته و برای روش پژوهش از ترکیب روش­های تحلیلی و تطبیقیِ نامتوازن استفاده کرده است. نتایج به‌دست‌آمده، حاکی از آن است که روش فراترکیب به‌عنوان یک روش کیفی مدرن، برای مطالعات تفسیری قرآن‌کریم معتبر است؛ زیرا این روش، ارتباط مستقیم با تفسیر قرآن‌کریم ندارد و درحقیقت، تفسیرِ تفسیرِ قرآن‌کریم است. نیز، قرآن پژوهان با بهره ­گیری از این روش، پژوهش­های تفسیری را دربارۀ یک مسئلة قرآنی، بهتر و روشمندتر تحلیل کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Validity of the Meta-Combination Method in Interpretive Studies of the Holy Qurʼān

نویسنده [English]

  • Sayyed Mostafa Ahmadzadeh
Associate Professor of the Department of Quran and Social Studies,Research Center for Civilizational Islam . Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The purpose of this research is to validate the meta-combination method in interpretive studies of the Holy Qurʼān. The main issue is that, just as the meta-combination method is valid in humanities studies, does it have sufficient validity in interpretive studies of the Holy Qurʼān so that the results of this method are valid for other Qurʼānic researchers? The author used the library method to collect information and used a combination of unbalanced analytical and comparative methods for the research method. The results obtained indicate that the meta-combination method, as a modern qualitative method, is valid for interpretive studies of the Holy Qurʼān, because this method has no direct connection with the interpretation of the Holy Qurʼān and is, in fact, an interpretation of the Holy Qurʼān. Also, by using this method, Qurʼānic researchers can better and more methodically analyze interpretive research on a Qurʼānic issue. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meta-Combination Method
  • Interdisciplinary Studies of the Holy Qurʼān
  • Methodology of Interpretation of the Holy Qurʼān
  • Validity of the Meta-Combination Method
  • Qualitative Methods of Interpreting the Holy Qurʼān

اصل مقاله

در دست اقدام ...

مراجع

  1. * سیدرضی، نهج‌البلاغه. (1368). ترجمۀ سید جعفر شهیدی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

    1. آرمین، محسن. (1402). کتاب جریان‌های تفسیری معاصر و مسئله آزادی. تهران: نشر نی.
    2. احمدزاده، سید مصطفی. (1403). اعتبارسنجی روش فراترکیب در پژوهش‌های تفسیری مطالعۀ موردی: چارچوب مؤلفه‌های نظریۀ عدالت در قرآن‌کریم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    3. انصاری، عبدالله. (1417ق). منازل السائرین. تصحیح علی شیروانی. قم: مؤسسه دارالعلم.
    4. ایمان، محمدتقی و احمد کلاته‌ساداتی. (1392). روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    5. ایمان، محمدتقی. (1393). فلسفۀ روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    6. ایمان، محمدتقی. (1388). مبانی پارادایمی روش­های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    7. بروجردی، سید حسین. (1416ق). تفسیر الصراط المستقیم. قم: مؤسسه انصاریان.
    8. بلخی، مقاتل‌بن سلیمان. (1427ق). الوجوه والنظائر فی القرآن العظیم. تصحیح: حاتم صالح الضامن. دبی: مرکز جمعه الماجد للثقافه والتراث.
    9. پاکتچی، احمد. (1389). روش تحقیق با تکیه بر حوزه علوم قرآن و حدیث. تهران: انجمن علمی دانشجویی الهیات دانشگاه امام صادق7.
    10. جمشیدیها، غلامرضا و مجید کافی. «مؤلفه­های نظریۀ اجتماعی براساس مبانی شناخت جامعه در قرآن»، آموزه‌های قرآنی، 1392، ش17، 118-95.
    11. جوادی‌آملی، عبدالله. (1379). معرفت­شناسی در قرآن. قم: نشر اسراء.
    12. خسروی‌مراد، لیلا و زهرا فیضی. «مرور نظام‌مند پژوهش‌های قرآنی مرتبط با تربیت اجتماعی»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 1400، دوره 9، ش 17، 94-165.
    13. دلاور، علی. (1374). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
    14. رعیت‌پیشه، سعید ودیگران. 1395. «به‌کارگیری رویکرد کیفی فراترکیب جهت ارائۀ مدل جامع ارزیابی پایداری زنجیرۀ تأمین»، پژوهش­های نوین در تصمیم­گیری، 1395، ش 1، 139-165.
    15. سلیمی، علی. 1397. «کاربرد تحلیل محتوای کیفی در استخراج تحلیل­های اجتماعیِ قرآن‌کریم: گزارشی تحلیلی از روش یک تحقیق»، روش‌شناسی علوم انسانی، 1397، سال 24، ش97، 75-99.
    16. سهرابی، بابک؛ اعظمی، امیر و یزدانی، حمیدرضا. 1390. «آسیب­شناسی پژوهش­های انجام‌شده در زمینۀ مدیریت اسلامی با رویکرد فراترکیب»، چشم‌انداز مدیریت دولتی، 1390، ش6، 9-24.
    17. سیدرضی. (1406ق). حقائق التأویل فی متشابه التنزیل. شرح: محمدرضا آل کاشف‌الغطاء. بیروت: دارالاضواء.
    18. شورت، الف. (1387). روش‌شناسی مطالعات درسی. تهران: انتشارات سمت.
    19. صدر، سید محمدباقر. (1417ق). دروس فی علم الاصول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    20. صدر، سیدموسی. 1378. «فهم قرآن از دیدگاه شهید مطهری»، پژوهش­های قرآنی، 1378، ش 17-18، 12-29.
    21. طباطبایی، سید محمدحسین. (1402ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    22. طبرسی، فضل‌بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    23. عباس‌زاده، محمد. 1391. «تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی»، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال 23، شمارۀ 1، 19-34.
    24. کاویانی، محمد و مصطفی نظری. 1401. «کاربست روش تحلیل مضمون در بررسی و مقایسه جایگاه فکر در روان‌شناسی قرآن­بنیان»، روش­شناسی علوم انسانی، 1401، سال 28، ش110، 53-70.
    25. کلینی، محمدبن یعقوب‌بن اسحاق. (1379). الکافی. تصحیح: علی‌اکبر الغفاری و محمدباقر البهبودی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    26. محسنی‌تبریزی، علیرضا و علی سلیمی. 1391. «تحلیل محتوای کیفی قیاسی و بهره­گیری از آموزه­های اسلامی در علوم اجتماعی»، روش‌شناسی علوم انسانی، 1391، ش 72، 135-159.
    27. محقر، علی، احمد جعفرنژاد، محمد مدرس‌یزدی و محمدرضا صادقی‌مقدم. 1392. «ارائۀ الگوی جامع هماهنگی اطلاعاتی شبکۀ تأمین خودروسازی با استفاده از روش فراترکیب»، مدیریت فناوری اطلاعات، 1392، دوره 5، ش4،  161-194.
    28. محمدی‌فرد، علیرضا و سید حمیدرضا حسنی. 1400. «اعتبارسنجی کاربست روش نظریۀ زمینه­ای به‌مثابۀ تفسیر موضوعی قرآن با تأکید بر آرای شهید صدر»، مطالعات قرآن و حدیث، سال ۱۵، ش۱، پیاپی ۲۹، 72-106.
    29. مرزبان، معصومه و مهدی احمدی. 1393. «پیوند معنایی صفات الهی پایان آیات قرآن با مضمون آن­ها»، پژوهش­های قرآن و حدیث، 1393، دوره 47، ش1، 153-173.
    30. موسوی‌خمینی، سید روح‌الله. (بی‌تا). تفسیر سوره حمد. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1.
    31. هاشمی‌شاهرودی، سید محمود. (1417ق). بحوث فی علم الاصول. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
    32. الهی­زاده، محمدحسین. (1395). تدبر در قرآن جزء 28 و 29. مشهد: تدبّر در قرآن و سیره.
    33. Catalano, A.(2013), "Patterns of graduate students' information seeking behavior: a meta‐synthesis of the literature", Journal of Documentation, Vol. 69 No. 2, pp. 243-274
    34. Chenail, R. (2011). Learning to Appraise the Quality of Qualitative Research Articles: A Contextualized Learning Object for Constructing Knowledge. The Qualitative Report, 1(9): 49-61.
    35. Cooper,H. Hedges,L.v. (2009).Research synthsis as a scientific process. A chapter on: the Handbook of Reserch synthesis and Meta-Analysis (2 ed).Ruaaell sage
    36. Golafshani, N. (2003), Understanding Reliability and Validity in Qualitative Research, The Qualitative Report, Vol.8, 597-607.
    37. Leary, Heather & Walker, Andrew (2018). Meta-Analysis and Meta-Synthesis Methodologies: Rigorously Piecing Together Research, Association for Educational Communications & Technology.
    38. Maxwell, J. A. (1992). Understanding and validity in qualitative research, Harvard Educational Review, 62:279-300.
    39. Miller, R. (1987),Fact and Method: Explanation, Confirmation and Reality in Natural and Social Sciences, Princeton, NJ: Princeton University press.
    40. Neuman, W. Lawrence, Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, Seventh Edition, Pearson Education Limited, United States of America, 2014.
    41. Noblit, G.W; Hare, R.D. (1988), meta Ethnography: synthesizing qualitative studies. Newbury park, CA: stage.
    42. Rao, S.and Perry, C. (2003), "Convergent interviewing to build a theory in under‐researched areas: principles and an example investigation of Internet usage in inter‐firm relationships", Qualitative Market Research, Vol. 6 No. 4, pp. 236-247.
    43. Sandelowski, M. & J. Barroso (2007), Handbook for Synthesizing Qualitative Research, New York: Springer.
    44. Sandelowski, M. & J. Barroso,(2003), Toward a Metasynthesis of Qualitative Findings on Motherhood in HIV-Positive Women,2003,p. Research in Nursing & Health, 26, 153–170.
    45. Scherpenzeel, Annette C.; Saris, Willem E.,(1997), The validity and reliability of survey questions, Sociological Methods & Research, Feb1997, 253, 341
    46. Stenbacka, C. (2001) Qualitative Research Requires Quality Concepts of Its Own. Management Decision, 39, 551-555.
    47. Thorne, S., L. Jensen, M. H. Kearney, G. Noblit, and M. Sandelowski, “Qualitative Metasynthesis: Reflections on Methodological Orientation and Ideological Agenda,” Health Res., vol. 14, no. 10, pp. 1342–1365, Dec. 2004.
    48. Walsh, D. and S. Downe, “Meta-synthesis method for qualitative research: a literature review,” Adv. Nurs., vol. 50, no. 2, pp. 204–211, Apr. 2005.
    49. Zimmer (2006), “Qualitative meta-synthesis: a question of dialoguing with texts”, Journal of Advanced Nursing 53(3): 311-318.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 07 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 27 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 14 اسفند 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار